Tokad-ı Hayreddin Türbesi Tasavvuf kaynaklarının 1535 tarihinde vefat ettiğini kaydettikleri Tokadi Hayreddinin Türbesi İl Merkezinin 13 km. batısındadır, Türbe, çeşitli türden ağaçların gölgeleri ile örtülü bir tepe üzerinde bulunmakta ve pek çok kişi tarafından ziyaret edilmektedir.
Ömer Sekkin Türbesi
Göynük ilçe merkezindedir. Hacı Bayram Veli'nin müridi ve Akşemseddin'in arkadaşı olan Ömer Sekkin'e ait olan türbenin 1449 yılında yapıldığı ileri sürülmekte ise de; bu tarih kesin değildir. Yüksek bir platform üzerine tamamen kesme taştan inşa edilmiştir. Sekizgen planlı türbe, kubbe örtülüdür. Giriş kapısı önünde iki sütuna oturan, kubbeli bir revak yer almaktadır, Türbe cephelerinde bir atlamalı olarak sivri kemer alınlıklı, dikdörtgen çerçeveli pencerelere yer verilmiştir. Giriş kapısı sivri kemer alınlıklı ve basık kemerlidir. Kemer üzerinde boş bir kitabe kartuşu yer almaktadır. Türbe içerisinde Ömer Sekkin'e ait bir sanduka bulunmaktadır.
Aşağı Tekke Türbesi
Gerede İlçemizde bulunan Türbe, Şeyh Halil Efendi ve Oğlu Mustafa Efendi tarafından 1844 yılında yaptırılmıştır. Moloz taştan, köşeleri pahlı, kare planlı bir türbedir.
Yukarı Tekke Türbesi
Gerede ilçesinde aynı adla bilinen caminin yanındadır. 1900 yılında yaptırılmıştır.
Hacı Halil. Efendi Türbesi
Gerede Seviller Mahallesinde 1843 yılında sekizgen planlı ve kubbeli olarak yapılmıştır. Türbe içinde Il. Mahmut tarafından Hacı Halil Efendiye yazılmış bir Levha bulunmaktadır.
Ümmi Kemal Türbesi
Türbe, Bolu'nun 25 km. güneydoğusunda Tekke Köyünde bulunur. Anadolu'nun fethi için Buhara'dan gelen Alp Erenlerinden olan ve 1475'te vefat eden Ümmi Kemal adına yaptırılmıştır. Kesme taştan, altı köşeli türbe, ahşap çatıyla örtülüdür. ümmi Kemal'in yazdığı Türkçe divanından bir bölümü, halen İstanbul Bayezit Kütüphanesinde bulunmaktadır.
Kasım Dede Türbesi
İl Merkezine 7 km. uzaklıkta Çamyayla Köyündedir. Türbe, altı köşeli planlı olarak kesme taştan, 1510 yılında vefat eden Kasım Efendi adına yaptırılmıştır.
HANLAR
Aşağı Taşhan
Bolu İli, Merkez İlçe, Büyükcami Mahallesindeki Yıldırım Bayezid Camisinin batısında yer almaktadır. 1750 yılında eşraftan Emin Ağa tarafından yaptırılmıştır. Kesme taştan inşa edilen hanın girişi güneydendir. Yuvarlak kemerli girişin üzerinde bir cumba yer almaktadır. Köşeleri pahlı ve üstten silme saçaklı handa, mazgal ve küçük dikdörtgen çerçeveli pencereler kullanılmıştır
Yukarı Taşhan
Bolu İli, Merkez İlçe, Büyükcami Mahallesindeki Aşağı Taşhan'ın kuzeyinde yer almaktadır. Kitabesine göre; H. 1219 (1804 )yılında Serbevvab Hacı Abdullah Ağa tarafından yaptırılmıştır. Açık avlu etrafında, iki katlı revaklı odalardan oluşmaktadır. Tamamen kesme taşla inşa edilmiş olan hanın, girişi doğudandır. Beden duvarlarından çıkıntı teşkil eden eyvan şeklindeki girişinin büyük bir ahşap kapısı vardır. Revak kemerleri üzerinde çörten ve kuş evleri bulunmaktadır.
Kiliseli (Tüccar) Han Gerede İlçe Merkezinde yer alan han, 19.yüzyıla tarihlenmektedir. Açık bir avlu etrafında, ahşap revaklara açılan odalardan oluşmaktadır.
Kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlıdır. Hana güneyden yuvarlak kemerli, çift kanatlı, büyük bir kapı ile girilmektedir. Moloz taş ile inşa edilen hanın,
bazı bölümlerinde tuğla, köşe ve pencere çerçevelerinde kesme taş, revaklarda ise ahşap kullanılmıştır. Hanın doğu cephesi iki yanında alınlık altında yer alan orta pencerelerin kilit taşlarında; kuzey bölümde haç işareti, güney bölümde ise, “Maşallrisinin batısında r. Kesme taştan bir cumba yer çük dikdörtgen Göynük ilçe merkezinde bulunmaktadır. Gazi Süleyman Paşa tarafından, cami ile birlikte yaptırılmıştır( M.1331 -- 1335 ). Erkekler ve kadınlar kısmından oluşan çifte bir hamamdır. Her iki bölümde soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bulunmaktadır. Duvarlarda kesme taş, kubbe kasnaklarında moloz taş kullanılmıştır. Üst örtüsü kubbe, dilimli kubbe ve beşik tonozlardan oluşmaktadır. Kubbe geçişleri tromp ve Türk üçgenleriyle sağlanmıştır. 1950 yılında geçirdiği onarımla kat silmeleri ve cephe taşlarının çoğu yenilenmiştir. Orijinal ebat ve planını koruyan en eski Osmanlı hamamlarından birisidir.
HAMAMLAR
Bolu Yıldırım Bayezit Hamamı (Orta Hamam)
Bolu il merkezinde yer almaktadır. Kitabesine,
göre, H.791 ( 1389 ) yılında Çelebi Bayezit tarafından yaptırılmıştır. Mimarı, Ömer Bin İbrahim'dir. Erkekler ve kadınlar kısmından oluşan çifte bir hamamdır. Moloz taşla inşa edilmiş olan hamam, kubbelerle örtülüdür. Kubbelerde aydınlık feneri ve ışık gözleri bulunmaktadır. Zengin iç süslemelere sahiptir.
Mudurnu Yıldırım Bayezit Hamamı
Mudurnu ilçe merkezinde yer almaktadır. Erkekler kısmı giriş kapısı üzerindeki kitabe ve vakfiye özetine göre; H. 784 (1382 ) yılında Şehzade Bayezit tarafından yaptırılmıştır. Mimari, Ömer Bin İbrahim'dir. Çifte hamam tarzında, moloz taştan inşa edilmiştir. Sade dış görünümüne karşın, içte zengin kubbe geçişlerine sahiptir. Erkekler kısmı soyunmalığı çift kasnaklı kubbesi ve taç kapısı ile dikkat çekmektedir. Büyüklüğü, taç kapısı ve kubbe geçişleriyle erken dönem Osmanlı hamamlarının en orijinal ve güzel örneklerinden birisidir.
Eskiçağa Yıldırım Bayezit Hamamı
Yeniçağa ilçesi, Eskiçağa köyünde yer almaktadır. 791 H. (1388 ) yılında Yıldırım Bayezit adına yapılmıştır. Moloz taştan, küçük bir hamamdır. İki bölmeli sıcaklığı bulunmaktadır. Sıcaklığın doğusunda iki halvet hücresi vardır. Bu hücrelerden biri istiridye şeklinde tromplarla geçilen ve tepeye doğru daralan yıldızlardan oluşan kubbesiyle dikkat çekmektedir
Tabaklar Hamamı
bolu il merkezinde yer almaktadır. Mimari karakterine göre 16. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Vakıf kayıtlarında Sokullu Mehmet Paşa Vakfı olarak geçmektedir. Erkekler ve kadınlar kısmından oluşan bir hamamdır. İki kısımda soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden oluşmaktadır. Soğukluk üzerinde yer alan kule şeklindeki feneri 19. yüzyıla aittir. Bu fenerin altında şadırvan bulunmaktadır
Sultan Hamamı
Bolu il merkezinde yer almaktadır. Kayıtlara ve mimari karakterine göre 16. yy eseri olduğu ve Sokullu Mehmet Paşa Vakfı olduğu bilinmektedir. Kadınlar kısmı çok küçük tutulmuş, çifte bir hamamdır. Ilıklık ve sıcaklığını muhafaza eden hamamın, soyunmalığı yıkılmıştır. Moloz taştan duvarları, silme saçaklarla son bulmaktadır,
Aşağı Hamam
Gerede ilçesi, Kitirler Mahallesi, Bolu Caddesinde yer alan hamam 14.yy. sonlarına tarihlendirilmektedir. Moloz taştan inşa edilen hamam; sıcaklık, ılıklık ve soğukluk
bölümlerinden oluşmaktadır
ARKEOLOJİK KALINTILAR
Frig Kaya Abidesi
Bolu İli, Göynük İlçesi, Soğuk çam Köyündedir. M.Ö. 8-- 7 yüzyıllarda Anadolu'da büyük bir devlet kuran Friglerin Bolu'da da yerleştiğinin en önemli kanıtı olan kaya abidesi, aynı zamanda bilinen en uzun Frig kitabesi olma özelliğini de taşımaktadır. Abide üzerinde üstte, kutsal günlerde Kybele heykelciğinin konulduğu üçgen bir niş ve altında da 9 satır kitabe bulunmaktadır.
Çeltikdere Bizans Kilisesi
Seben İlçesi, Çeltik dere köyü yakınında bulunan kilise Orta Bizans Döneminin (M.S.842
- 1240 ) klasik dini mimari şemasına uygun olarak haç biçiminde inşa edilmiştir. 9 x 13 m. ölçülerinde bir oturma alanına sahip olan kilise kesme taş ve tuğladan inşa edilmiş olup, batısındaki girişte narteksi, doğusunda ise dışa taşkın 3 apsis mevcuttur.
TARİHİ KALE VE SUR DUVARLARI
Mudurnu Kalesi Kalıntıları
İlimiz Mudurnu İlçesinde bulunan ve savunma amaçlı kurulan kale kalıntıları, günümüze kadar çok iyi korunamamıştır.
Halı Hisarı
Bolu'nun 5 km. kuzeyinde yer alan kale Bizanslılardan günümüze kadar çok iyi korunamamıştır.
ANTİK KENTLER
Bthynium - Claudiopolis (BOLU)
Hisar tepe, Karga tepe, Fırka tepe ve Uğurlu anip tepesini kapsayan alanda kurulmuş olan Bithynium-Claudiopolis şehrinin tarihi 1978 yılı Hisar tepe kazısında ortaya çıkan bulgulara göre M.Ö 7. yüzyıla kadar gitmektedir.
Helenistik dönemde Bithynia Kralı Ziaelas'ın (M.Ö.255- 235 ?) doğu seferi sırasında ele geçirilerek Bithynia Krallığı'na bağlanan şehir, o dönemde imar edilmiş ve şehre Bithynium ismi verilmiştir.1978 yılı Hisar tepe kazısında bulunan Geç Helenistik döneme ait seramik parçaları dışında, Bityhnia dönemi şehrine ilişkin başka bir buluntu şu ana kadar ele geçmemiştir. M.Ö. 74 yılında Roma hakimiyetine giren şehrin adı Roma imparatoru Claudius un (M.S.41 -54) adına izafeten Claudiopolis olarak değiştirmiştir. Günümüz yerleşiminin, antik şehrin üzerine kurulması nedeniyle ayakta kalmış hiçbir yapı bulunmamaktadır. Ancak,1978 yılı Hisartepe kazısında, Roma imparatoru Hadrian (M.S.117- 138) tarafından yaptırılmış olan Antinous Tapınağı'na ait mimari parçalar bulunmuştur.
Antinous Tapınağı'na ait sütun, arşitrav ve friz parçaları ile antik tiyatroya ait kitabeli bir friz parçası halen Bolu Müzesinde sergilenmektedir. Geçmiş yıllarda, şehrin muhtelif yerlerinde yapılan inşaatlara ait temel hafriyatlarında Roma dönemine ait heykeller,mimari parçalar ve mezar stelleri bulunmuştur.1995-2006 yılları arasında Bolu İlİ, Merkez İlçede Bolu Müzesi Müdürlüğünce yapılan kurtarma kazılarında toplam 72 adet Roma dönemine ait lahit ve tuğla mezar açığa çıkarılmıştır.Mezarlarda bronz sikkeler,pişmiş toprak koku kabı ve kandiller , gözyaşı şişeleri gibi çok sayıda mezar hediyesi ele geçirilmiştir.M.S 2-3.yüzyıllara tarihlendirilen söz konusu mezarların yayılma alanı göz önünde bulundurulduğunda ,Roma dönemi nekropolünün bu kadar geniş bir alanı kapsaması,antik Claudiopolis'in büyüklüğü konusunda da fikir vermektedir. Yine Bolu Müzesi Müdürlüğünce şehir içinde yürütülen çalışmalarda,1995 yılında Belediye Su işleri binası önünde ,Claudiopolis kentine ait tek örnek olan mozaik taban döşemesi, 1996 yılında Büyük Cami mahallesi katlı otopark yanında büyük blok taşlarla inşa edilmiş Roma Yolu'nun 15 m.lik bir bölümü, 2004 yılında Atatürk İlköğretim Okulu bahçesinde Roma dönemine ait 2 adet yapı ve yol kalıntısı açığa çıkarılmıştır.Ayrıca Bolu şehir merkezinde, Erken Hıristiyanlık dönemine ait, içi fresk süslemeli Hypoge'lere rastlanmıştır.Şehirde Bizans döneminden kalma izler bulunmakta ve bu döneme ait bazı eserler Bolu Müzesinde sergilenmektedir.
Hisar tepe' nin güney yamacında 2008 yılında Bolu Müzesi Müdürlüğü' nce yapılan kurtarma kazısı ile Roma İmparatoru Hadrian (M.S. 117-138) dönemine tarihlenen Stadion kalıntısı açığa çıkarılmıştır. Stadion kalıntısı Bolu' da tespit edilen antik kalıntıların en büyüğü ve en önemlisidir.
CAMİLER
Büyük Camii (Yıldırım Bayezit Camii)
İlimiz Merkez Büyük Camii Mahallesinde bulunan camii ilk olarak Yıldırım Bayezit tarafından 1382 yılında, mimari bir külliyenin merkezi olarak yaptırılmıştır. Muhtemelen ahşap olan bu cami 1891 yılında yanmış ve 1899 yılında ise kubbeli olarak yeniden yapılmıştır. 1944 yıllarında hasar görmüş ve orijinali yer, yer bozularak onarılmıştır. Çift minareli, tek kubbeli olan caminin iç mekanları çok güzel Türk motifleri ile süslenmiştir. 1999 depreminden sonra orijinaline uygun olarak onarılmıştır.
Kadı Camii
ilimiz merkezinde yer alan cami; mimari karakterine göre XVI yüzyıla tarihlendirilmektedir. Botu Livası Salnamesine göre eser; Demirtaş Paşazade Mehmet Bey tarafından yaptırılmıştır. Dikdörtgen planlı caminin mihrap bölümü beş kenarlı olarak dışa taşkındır, Kesme taştan inşa edilen cami düz ahşap tavanlıdır, Caminin eyvan şeklinde, sivri kemerli ve iki tarafı mihrabiyeli bir taç kapısı vardır. Taç kapı girişi basık kemerli ve pembe mermerdendir, Ahşap giriş kapısı ise; Osmanlı kündekari işçiliğinin güzel örneklerinden birisini teşkil etmektedir.
Saraçhane Camii
İlimiz merkezinde yer alan caminin kitabesine göre H. 1163 (1750 ) tarihinde Silahtar Mehmet Ağa tarafından onarılmıştır. Evliya Çelebi Seyahatnamesi ve Mimar Sinan'ın eserlerinin listesini veren Tezkere-tül Ebniyede Mimar Sinan'ın eseri olarak görülmektedir. Bu durumda cami ilk olarak 16. yüzyılda Mimar Sinan tarafından yapılmış, bu caminin harap olmasıyla da Silahtar Mustafa Ağa tarafından yeniden ihya edilmiştir. Dikdörtgen planlı caminin köşelerinde kesme taş, beden duvarlarında 3 sıra tuğla, 4 sıra moloz taş kullanılmıştır. Cami cepheleri, sivri kemerli alçı şebekeli ve dikdörtgen çerçeve üzeri alınlıklı pencereleri ile; çeşme, gül bezek, kirpi saçak, köşe pahı ve kuş evi gibi uygulamalarla zengin bir görünüme sahiptir. Kuzeydoğusunda kesme taş kare kaideli, silindirik gövdeli tuğladan minaresi yer almaktadır.
İmaret Camii
Bolu Merkezinde, Saraçhane Camisinin güneydoğusunda yer almaktadır, Vakıf kayıtlarına göre Kızıl Ahmet Bey soyundan Şemsi Paşa tarafından 16. yüzyılda yaptırıldığı anlaşılan cami, zaman içerisinde gördüğü onarımlarla orijinalliğini büyük ölçüde yitirmiştir. Cami duvarları dört sıra tuğla, bir sıra taş dizisinden oluşmaktadır. Dikdörtgen planlı caminin cümle kapısı üzerinde, üst üste iki kartuş içerisinde iki satır sülüs kitabe yer almaktadır. Kuzeybatı köşede tuğla minaresi bulunmaktadır. II.Abdülhamit zamanından kalma üzeri nakışlı ahşap bir tavanı vardır.
Ilıca Camii
İl merkezine 5 km. mesafede,
Karacasu Beldesindedir.
Kitabesine göre; H. 916 (1510-1511) yılında, İsfendiyar oğullarından Musa Paşa tarafından yaptırılmıştır. 1944 depreminde hasar gören cami, 1960 yılında taç kapısı hariç eski ölçüsünde yeniden inşa edilmiştir. Moloz taş arası, tuğla hatıllarından oluşan cami duvarları, kirpi saçaklarla son bulmaktadır, Kare planlı caminin kuzeyinde yer alan taç kapısı, klasik ölçülere ve sade bir görünüme sahiptir.
Karaköy Camii
İl Merkezinin 7 km. batısında, Karaköy'de bulunan caminin taç kapısı üzerinde yer alan çini kitabesine göre; H. 970 (1562-
1563 ) tarihinde Musa Paşa oğlu Mehmet Bey'in annesi tarafından Cuma Camisi olarak yaptırılmıştır. Dikdörtgen planlı, moloz taş örgülü camiyi kiremitli bir çatı örtmektedir. Mermerden yapılmış cümle kapısı ve üzerinde yer alan çini kitabesiyle dikkat çekmektedir. Sülüs hatlı kitabenin zemini lacivert; yazılar ise, beyaz renklidir, Alttan ve üstten bitkisel bordürlü kitabenin,
harf ve satır aralarına çiçek
motifleri serpiştirilmiştir. Bordür ve çiçek motiflerinde
kırmızı, yeşil ve beyaz renkler kullanılmıştır.
Yukarı Tekke Camii
Gerede İlçesinde bulunan camii, kitabesine göre 1844 yılında Abdullah Efendi tarafından yaptırılmıştır. Kerpiçten, dikdörtgen planlı caminin doğu köşesinde kesme taştan bir türbe yer almaktadır.
Eskiçağa Yıldırım Bayezit Camii
Yeniçağa İlçesi Eski Çağa Köyünde bulunan camii, 1388 yılında Yıldırım Bayezit tarafından yaptırılmış, daha sonraları ise yenilenmiştir. Dikdörtgen planlı ve ahşap tavanlıdır.