İshal (diyare), gündelik dışkılama sayısının (2-3 kezden) ve miktarının(200 gram) normalden fazla, kıvamının ise sulu olması halidir. İnfeksiyöz (yani bir mikroorganizmaya bağlı) yada infeksiyöz olmayan birçok nedenle ortaya çıkabilir. Aşırı yağlı yiyecekler kavun, incir, alkol gibi besinlerin yapısına bağlı olarak, hiçbir hastalık olmaksızın gelişebileceği gibi, çok ciddi sonuçlara yol açabilecek (kolera, kolit ,v.b) gibi hastalıklar da ishale neden olabilir.

Biz bugün, insanların sindirim sistemine yerleşip hastalık yapan tek amip türü olan Entemoeba histolytica'dan bahsedeceğiz. Parazitin, gelişmesinde iki evre vardır. Bunlardan biri beslenip büyüdüğü ve çoğaldığı aktif olduğu evredir. Öbürü ise uygun olmayan koşullarda, etrafında bir zırh oluşturduğu (kist) pasif evredir. Parazit bağırsak duvarına yapışarak burada besin artıklarıyla beslenir. Buradan dışkı yoluyla atılırken dış ortam koşullarına dayanabilmek için kist formuna dönüşür. Kistler dış ortamda uzun süre yaşayabilirler. Ağız yoluyla başka bir organizmaya girince yeni konağın bağırsağında birkez daha etkinlik evresine girerler.

Etkin çoğalma evresinde, parazit (trofozoit formu), dokularda ve sulu dışkıda bulunur. Bağırsak mukozasının hemen altına yerleşerek burada ürerler ve bağırsak duvarında yaraların (ülser) oluşumuna yol açarlar. Bu yaralar küçük ama derindir. Bazı durumlarda bağırsak duvarının delinmesine neden olabilirler. Buradan karaciğer başta olmak üzere öbür iç organlara yerleşebilirler.

Bağırsak duvarındaki yaralar çoğunlukla kapanır. Amiplerin, kalın bağırsak duvarına yerleşmeleri çeşitli biçimlerde sonuçlanabilir;

1.Amipler tümüyle dışarı atılabilir.

2.Küçük yaralar yapıp yerleşip enfeksiyon yapabilirler. (Kişi bu durumda taşıyıcıdır.)

3.Belirti veren büyük yaralar yapabilirler. (Amipli dizanteri)

4.Karaciğere ulaşabilirler. (Sarılık yada karaciğer absesi)

5.Kan yoluyla diğer başka organlara yayılabilirler.

NASIL BULAŞIR?

-Hasta ve taşıyıcı insanlardan bulaşabilir.

-Kirlenmiş yiyecek ve içeceklerden bulaşabilir.

(Örneğin insan dışkısının toprak gübresi olarak kullanıldığı bölgelerde sebzeler hastalığın en önemli bulaşma yoludur.)

-Özellikle karasinekler Amip'in kist formunu ayakları ile bulaştırabilirler.

AMİPLİ DİZANTERİ

Entamoeba histolytica'nın neden olduğu bu hastalık genellikle sessiz başlar. Bağırsak hareketleri düzensizdir. Günde 1-2 kez sulu dışkılama ile başlayabildiği gibi, 20-30 keze kadar da dışkılama görülebilir. Dışkılama öncesinde ve sonrasında, bulantı tarzında şiddetli, karın ağrısı hissedilir. Ateş normal veya hafif yüksek seyreder. Dışkı kanlı, sulu ve mukusludur.

Hastalık kronikleşirse, en önemli özellik, birbirini izleyen kabızlık ve ishal dönemlerinin görülmesidir. Hasta iştahsız ve güçsüzdür. Karın alt bölümü ağrılıdır. Zamanında tedavi edilmeyen amip enfeksiyonları, Karaciğerde, karın zarında yada göğüs boşluğuna yayılabilir.

TEDAVİSİ NASILDIR.?

Hastalık sindirim sisteminde lokalize olmuşsa temel prensip önce, sıvı ve elektrolit kayıplarının yerine konmasıdır. Metronidazol gibi ilaçlar tedavide çok etkilidir. Sindirim sisteminin dışına çıkan vakalarda ise apse tedavisinde cerrahi müdahale en uygun çözümdür.

SON OLARAK NASIL KORUNURUZ.?

1) Çevre temizlik koşullarının iyileştirilmesi gerekir. (örneğin; özellikle karasineklerle mücadele çok önemlidir)

2) Taşıyıcı insanların denetimine önem vermek gerekir.

3) Parazitin en önemli bulaşma yollarından birinin sebze ve meyvelerin yeteri kadar yıkanmadan yenmesi olduğu anlaşılmaktadır. Bunu önlemek için basitçe yapabileceklerimiz;

--- Sebzeleri en az 15-30 dakika sirkeli suda beklettikten sonra yıkayarak kullanmak,

--- Meyveleri ya uzun süre yıkamak ya da kabuklarını soyup yemek,

--- Ve en önemlisi, meyve ve sebzelerin hijyenik koşullarda yıkandığından emin olmadığımız büfe,lokanta ve restorantlarda meyve ve sebze tüketmemektir.

SAĞLIKLI GÜNLER DİLERİM.